Τελικά, τι είδους γεωργία θέλουμε;

Πολλή κουβέντα γίνεται σήμερα για τους αγρότες και τις διεκδικήσεις τους, περισσότερη ακόμα για τις συνέπειες των κινητοποιήσεών τους. Δεν έχω ακούσει, όμως, να γίνεται και τόση πολλή κουβέντα για τα αληθινά ζητήματα που σχετίζονται με την τροφή μας και την παραγωγή της.

Είναι ίσως πολύ κοινότυπο το να πούμε οτι η τροφή μας δεν φυτρώνει στα σουπερμάρκετ, αλλά πόσοι σκεφτόμαστε οτι αυτοί οι εξαγριωμένοι τύποι με τα σουπερ-χάι-τεκ τρακτέρ είναι αυτοί που σπέρνουν φυτεύουν και συγκομίζουν τις ντομάτες που βάζουμε καθημερινά στη σαλάτα μας; Η αυτοί που ταϊζουν και ξεσκατίζουν τα ζώα που μας δίνουν το γάλα τους και τρώμε το διαιτητικό μας γιαουρτάκι ή την παρμεζάνα της μακαρονάδας μας; Ισως τα πρόσφατα μπλόκα να μας έκαναν να τα ξανασκεφτούμε όλα αυτά.

Εχω την αίσθηση οτι ο μέσος αστός δεν πολυσκοτίζεται για το πώς φτάνει το μαρούλι στο ράφι του μανάβη, ή για το πώς καλλιεργούνται οι (παρα φύσιν γιγάντιες) φράουλες που βρίσκει στη λαϊκή. Βλέπει το "τελικό προϊόν", του αρέσει, το αγοράζει, το τρώει - απλά. Το πόσο νερό και πετρέλαιο σπαταλιέται για την καλλιέργεια, ή το αν τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται "σκοτώνουν" το έδαφος (με ανυπολόγιστες μελλοντικές συνέπειες) ή το πόσο ακριβώς κοστίζει η παραγωγή και ποιός τελικά καρπούται το κέρδος, αυτά σπάνια μας απασχολούν.

Το τρέχον μοντέλο της γεωργίας, αυτό που συχνά ονομάζεται "συμβατική γεωργία" (σε αντίθεση με την βιολογική, ή την βιοδυναμική, ή την παραδοσιακή γεωργία) είναι προϊόν των τελευταίων περίπου 100 χρόνων. Στην Ελλάδα ήρθε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και χαιρετίστηκε ως σωτήριο και αποτελεσματικό και απελευθερωτικό και ως λύση για την ανέχεια και την πείνα που άφησε στο διάβα του ο πόλεμος. Βασίζεται στη μονοκαλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων γης, με βαριά μηχανήματα (που λειτουργούν με πετρέλαιο), τεχνητά (χημικά) λιπάσματα, αυξημένη χημική φυτοπροστασία, υβριδικούς σπόρους (που αγοράζονται κάθε χρόνο), και μεγάλες ποσότητες νερού για άρδευση. Υποστηρίζεται από τις αγροχημικές εταιρείες, τις κυβερνήσεις, και τα πανεπιστήμια. Το αποτέλεσμα είναι μεγάλες και εντυπωσιακές παραγωγές: πολλά κιλά ανά στρέμμα, και 'ωραίοι', μεγάλοι ομοιόμορφοι καρποί που διατηρούνται 'καλά' στο ράφι. Και φυσικά τεράστια κέρδη στους μεσάζοντες και στις αγροβιομηχανίες (τις εταιρείες που παράγουν σπόρους, λιπάσματα, και φυτοφάρμακα).

Μέσα σε αυτά τα χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους, όμως, και άλλα αποτελέσματα: 

• αυξημένα ποσοστά καρκίνου (και άλλων ασθενειών) στον αγροτικό πληθυσμό, που συνδέονται με την παρατεταμένη έκθεση στα  χημικά της γεωργίας (αυτό εξάλλου ήταν και το έναυσμα για το "Γεωργικό Σεμινάριο" του Ρούντολφ Στάινερ, το 1924, που σήμανε την αρχή της βιοδυναμικής γεωργίας),
• μετατροπή των σοφών καλλιεργητών της γης και βελτιωτών των φυτών σε θύματα των 'ειδικών', καταναλωτές χημικών και χειριστές μηχανημάτων, χωρίς τη δημιουργικότητα και την κρίση που χαρακτήριζαν τους προπαπούδες τους
• μόλυνση των υπεργείων και υπογείων υδάτων από τα χρησιμοποιούμενα χημικά (λίμνες και ποτάμια με ευτροφισμό, νεκρά ψάρια, κτλ)
• εξάντληση του υδροφόρου ορίζοντα από την υπεράρδευση και τις όλο και βαθύτερες γεωτρήσεις, με άλλα λόγια όλο και λιγότερο πόσιμο καθαρό νερό
• μείωση της αγροτικής βιοποικιλότητας, εφόσον καλλιεργούνται λίγες μόνο (εμπορικά αποδοτικές) ποικιλίες και
• διατροφή φτωχή σε ποικιλία 
• γενετική διάβρωση (τα υβρίδια που 'παράγονται' στα εργαστήρια των εταιρειών έχουν στενή γενετική βάση), πράγμα που σημαίνει οτι ο γενετικός πλούτος της χώρας μας - και της γης - χάνεται ανεπιστρεπτί, και άρα
• απώλεια της επισιτιστικής μας ασφάλειας
• ασθένειες που σχετίζονται άμεσα (και έμμεσα) με την διατροφή, 
• υποβάθμιση του εδάφους, εφόσον με την χρήση των τεχνητών λιπασμάτων τα εδάφη χάνουν τους μικροοργανισμούς που τα καθιστούν υγιή και παραγωγικά, με άλλα λόγια η πρόσκαιρη λίπανση δημιουργεί μακροπρόθεσμες απώλειες σε μέταλλα, ιχνοστοιχεία, και γονιμότητα
• καρποί φτωχοί σε θρεπτικά συστατικά (με συνέπεια μία έξαρση κατανάλωσης 'συμπληρωμάτων διατροφής')
• καταστροφή των δασών προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για καλλιέργεια ή  βόσκηση
• κακοποίηση των ζώων (αφύσικες συνθήκες διαβίωσης, τεράστιες ποσότητες αντιβιοτικών για να αντιμετωπιστούν οι επιγενόμενες ασθένειες γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές με άγνωστες συνέπειες στην υγεία μας και στο συλλογικό dna), 
• εξαφάνιση της βιοποικιλότητας
• μείωση του πληθυσμού των μελισσών
• μεγάλη κατανάλωση πετρελαίου (τόσο για την ίδια την καλλιέργεια και την κτηνοτροφία, όσο και για τα καύσιμα που χρειάζονται για την μεταφορά των προϊόντων) πράγμα που δεν μπορούμε να μην συσχετίσουμε με τους διαρκείς πολέμους που γίνονται - στη γεωγραφική μας γειτονιά και αλλού - για το πετρέλαιο...
• και φυσικά το ολοένα αυξανόμενο κόστος της τροφής μας, της οποίας η ποιότητα διαρκώς υποβαθμίζεται!

Με άλλα λόγια, αυτά τα 'ωραία, μεγάλα, και πολλά' αγροτικά προϊόντα που απολαμβάνουμε σήμερα, μας κοστίζουν πολύ παραπάνω από την ονομαστική τους τιμή σε ευρώ.

Το διακύβευμα για τη γεωργία σήμερα είναι αφενός εάν θα μπορεί να μας θρέψει με ασφάλεια και αύριο, και αφετέρου εάν θα μπορεί να προσφέρει μια υγιή και αξιοπρεπή διαβίωση στους λειτουργούς της. 

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν οτι και τα δύο είναι εφικτά. Οι λύσεις είναι γνωστές εδώ και πάρα πολλά χρόνια (η βιοδυναμική ξεκίνησε το 1924, η φυσική καλλιέργεια το 1940, η περμακουλτούρα το 1971). 

Το ζητούμενο είναι, λοιπόν, μία γεωργία που να σέβεται τον άνθρωπο και τη γη: τον άνθρωπο-καλλιεργητή και τον άνθρωπο-καταναλωτή, και φυσικά όλα τα πλάσματα της γης, μια που (είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι) είμαστε άμεσα εξαρτημένοι για την επιβίωσή μας από τη συνέργεια όλων των στοιχείων και των πλασμάτων που λειτουργούν στον πλανήτη μας.

Κι επειδή γνωρίζουμε οτι ως καταναλωτές έχουμε τεράστια δύναμη (τη λένε 'τσέπη', και στην προκειμένη περίπτωση επίσης 'πηρούνι'), μπορούμε να αρχίσουμε από σήμερα να ψηφίζουμε τι είδους γεωργία θέλουμε να έχουμε, τι είδους γεωργία επιλέγουμε. Πώς; Γινόμενοι πιο συνειδητοί, επιλέγοντας πιο σοφά, διαβάζοντας τα μικρά γράμματα, ενημερωνόμενοι πού/πώς/από ποιόν παράγεται το προϊόν που σκεφτόμαστε να αγοράσουμε. Κάθε ευρώ που βγαίνει από το πορτοφόλι μας για αγροτικά προϊόντα είναι μία επένδυση στο μέλλον - στο μέλλον της υγείας μας, της γεωργίας, των παιδιών μας, των γειτόνων μας, της επιβίωσής μας τελικά. Οι αγρότες και οι υπόλοιποι εμείς βρισκόμαστε στο ίδιο καράβι - είτε μαζί θα βουλιάξουμε είτε μαζί θα σωθούμε.

Ισως θα πρέπει να επενδύσουμε σε περισσότερη ουσιαστική γνώση σχετικά με τις μεθόδους που διαφαλίζουν τη βιωσιμότητα, ίσως θα πρέπει να επενδύσουμε σε περισσότερη εκπαίδευση, τόσο των καταναλωτών όσο και των αγροτών (όχι μόνο του τύπου 'πόσα χημικά να ρίχνω ανά στρέμμα και πώς', όπως γίνεται σήμερα), ίσως θα πρέπει να επενδύσουμε σε περισσότερη ποιότητα έναντι της ποσότητας (η εμπειρία λέει οτι χρειαζόμαστε λιγότερη ποσότητα για να χορτάσουμε όταν τα προϊόντα είναι βιολογικά από όση με τα αντίστοιχα "συμβατικά"). 

Και αυτό από μόνο του είναι τροφή για σκέψη!