Aυτάρκεια και Κοινότητα

Η "αυτάρκεια" είναι ένα ιδανικό και μια λέξη-καραμέλα για πολλούς από μας σήμερα. Θέλουμε να γίνουμε διατροφικά αυτάρκεις, ενεργειακά αυτάρκεις, αυτάρκεις γενικότερα. Για πολλούς από μας αυτό έχει μια γοητεία και μία περηφάνια, ίσως την ανάγκη και την περηφάνια της ενηλικίωσης, ίσως τη γοητεία και την περηφάνια του: "εγώ μπορώ να σταθώ στα δικά μου πόδια και δεν έχω ανάγκη κανέναν σας!"

Μαθαίνουμε να καλλιεργούμε την τροφή μας, να μεταποιούμε, να κρατάμε το σπόρο μας, να φτιάχνουμε τα ρούχα μας, να αυτοθεραπευόμαστε, να φτιάχνουμε 'αυτόνομα' ενεργειακά συστήματα, να φτιάχνουμε το κρασί και τη μπύρα μας, να κάνουμε αυτοεκδόσεις, και ένα σωρό άλλα. Φαίνεται να είναι το ζητούμενο (και η φιλοδοξία) της εποχής, για κάποιους από μας.

Εχω εδώ μπροστά μου τη "βίβλο" της αυτάρκειας, ένα βιβλίο που λέγεται "The Complete Book of Self-Sufficiency" (John Seymour). Στο εξώφυλλο γράφει "for those who seek an improved way of life" (γι αυτούς που ψάχνουν έναν καλύτερο τρόπο ζωής). Καλύπτει τα πάντα - από το πώς να καλλιεργείς τροφή, να εκτρέφεις ζώα, να κυνηγάς και να ψαρεύεις, να κουρεύεις πρόβατα, να επεξεργάζεσαι το δέρμα και το μαλλί, να γνέθεις, να δουλεύεις το ξύλο το μέταλλο και τον πηλό (για να φτιάχνεις εργαλεία, τούβλα και σκεύη π.χ.)... τα πάντα!

Το διαβάζω, και αναρωτιέμαι: εγώ, τι μπορώ (και τι έχει νόημα) να κάνω απ' όλα αυτά; Είναι, τελικά, αυτό το ζητούμενο;

από το βιβλίο "permaculture - a designer's manual" του Bill Mollison

Στη φύση δεν υπάρχει ούτε ένας "αυτάρκης" οργανισμός. Δεν υπάρχει ούτε ένα όν, ούτε ένα πλάσμα που να μην συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς, ανταλάσσοντας αμοιβαία προϊόντα και υπηρεσίες. Τα άνθη προσφέρουν άρωμα, γεύση, τροφή στα έντομα προκειμένου να τα έλξουν για την επικονίαση.Τα δέντρα χρειάζονται τα πουλιά και τους σκίουρους για να διασπείρουν τους σπόρους τους (και να γεννήσουν το δάσος), χρειάζονται τα μυκόρριζα για να ανταλάσσουν ουσίες από το έδαφος, χρειάζονται τα έντομα για την επικονίαση. Οι αρκούδες χρειάζονται τις μέλισσες. Χρειάζονται και τους μικρούς καρπούς του δάσους για να τραφούν, και ανταλάσσουν τροφή με φροντίδα (προσφέρουν κλάδεμα και λίπανση). Τα πρόβατα σε ένα λιβάδι βοηθούν (με την κοπριά τους) να διατηρηθούν οι πληθυσμοί των αγριολούλουδων, με αντάλλαγμα το χώρο της βοσκής τους. Οι ιπποπόταμοι χρειάζονται τους κροκόδειλους για να τους καθαρίζουν τη λιμνούλα από τα πτώματα των εισβολέων σε αυτή (με αντάλλαγμα την τροφή ξανά). Και πάει λέγοντας. 

Οπου και να κοιτάξουμε γύρω μας υπάρχει αφθονία παραδειγμάτων αμοιβαίας συνεργασίας. Σε ένα υγιές οικοσύστημα δεν περισσεύει κανείς.

Και αν το οικοσύστημα το ονομάσουμε με έναν πιο ανθρωποκεντρικό όρο και το πούμε κοινωνία; Κοινότητα; 

Το να είναι ο καθένας μας μία νησίδα αυτάρκειας δεν φαίνεται να είναι ούτε εφικτό, ούτε βιώσιμο, αλλά ούτε και ζητούμενο. Είναι κοινοτυπία να το λέμε, και ίσως χτυπάει λιγάκι τον εγωισμό μας, αλλά χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον.

Είναι λογικό, μέσα σ' έναν κόσμο που έχει φτάσει να εξαρτάται από μία μολυσματική για τη γη τεχνολογία και γεωργία, και από εργασιακές σχέσεις που μόνο για τα "μάτια του κόσμου" δεν αποκαλούνται δουλεία, να θέλουμε να απέχουμε, να θέλουμε να απεξαρτηθούμε. Να θέλουμε να απεξαρτηθούμε από το πετρέλαιο (που γεννά πολέμους και προσφυγιά, τελειώνει κιόλας) και όλα τα ορυκτά καύσιμα, να απεξαρτηθούμε από τις πολυεθνικές εταιρείες (που γιγαντώθηκαν πέραν πάσης λογικής και απειλούν τα θεμέλια της δημοκρατίας), να απεξαρτηθούμε από τη βιομηχανία της μόδας (που απειλεί - και συχνά καταργεί - την αξιοπρέπεια των εργαζομένων και των καταναλωτών της), να απεξαρτηθούμε από έναν τρόπο ζωής που εξαρτάται από τη μαζική βιομηχανική παραγωγή και που απειλεί την ίδια μας την επιβίωση επάνω στη Γη. 

Απεξάρτηση, ναι. Μα η αυτάρκεια, με την ουσιαστική σημασία του όρου, είναι φενάκη. Ο άνθρωπος χρειάζεται τη φυσική δημιουργία, χρειάζεται και τον συνάνθρωπο. Ο άνθρωπος χρειάζεται κοινότητα, όπως και όλα τα όντα του πλανήτη. Κι επειδή (τόσο στη φύση, όσο και στις ανθρώπινες κοινότητες) λειτουργεί ο "νόμος" της διαφορετικότητας, της βιοποικιλότητας, διαφορετικά δεν υφίσταται δυνατότητα επιβίωσης, οι κοινότητες περιέχουν ανθρώπους όλων των ειδών και των δεξιοτήτων. Δεν θα γίνουμε όλοι τσαγκάρηδες (γιατί ακόμα κι αν ξέρουμε να φτιάχνουμε τα παπούτσια μας, ένας ειδικευμένος τσαγκάρης θα τα φτιάξει ωραιότερα!), ούτε όλοι αμπελουργοί, ούτε όλοι θα πλέκουμε πουλόβερ με την ίδια ταχύτητα και δεξιοτεχνία.

Κοινότητα, λοιπόν. Συνεργασία. Αμοιβαία ανταλλαγή: ενέργειας, δεξιοτήτων, προϊόντων, γνώσεων, υγιών αισθημάτων. Κανείς δεν περισσεύει.

Αφίσα από τους Ζαπατίστας του Μεξικού: "Ενας άλλος κόσμος είναι εφικτός, ένας κόσμος που χωράνε όλοι οι κόσμοι"

...Και ίσως η πιο σημαντική δεξιότητα (σε μία κρίση ή ακραία κατάσταση) να μην είναι, όπως συχνά πιστεύουμε, η ικανότητα του να καλλιεργούμε τροφή ή να κατασκευάζουμε κατάλυμα, αλλά η ικανότητα του σχετίζεσθαι, η ικανότητα της σύναψης μίας ειρηνικής και αγαπητικής σχέσης με τον συνάνθρωπο.