"Χωρίς Μεσάζοντες"

Μεγάλες συζητήσεις και πολύς λόγος στις γειτονιές, στους δήμους, στις λαϊκές συνελεύσεις για το «χωρίς μεσάζοντες». Σαν κάπως ξαφνικά «ξυπνήσαμε» από τον ύπνο και συνειδητοποιήσαμε ότι οι μεσάζοντες ανεβάζουν τις τιμές, και ότι είναι σαφώς προτιμότερο να οργανωνόμαστε ως γειτονιές, δήμοι, παρέες και να παραγγέλνουμε προϊόντα κατευθείαν από «τους παραγωγούς». «Ξυπνήσαμε» γιατί η κρίση έπληξε το πορτοφόλι μας, μειώθηκε ή εξαϋλώθηκε το εισόδημά μας, και φοβηθήκαμε την πείνα. Πράγματι, η πείνα και ο φόβος της πείνας «ξυπνάει», ή, τουλάχιστον κινητοποιεί. Κινητοποιεί και φέρνει νταλίκες με πατάτες, πορτοκάλια, ρύζι, όσπρια και τυριά σε πλατείες, για να ψωνίσουν οι πολίτες «φτηνότερα». Το μοναδικό κριτήριο που ακούγεται συνέχεια να υπερισχύει είναι αυτό της τιμής του προϊόντος. Οι ελάχιστες φωνές που κάποτε ακούγονται σχετικά με την ποιότητα και τους τρόπους παραγωγής, με το ποιους παραγωγούς γίνεται η συνεργασία, απορρίπτονται με την πρόφαση ότι «αυτά είναι για λίγους», ότι «εδώ πεινάμε, την ποιότητα θα κοιτάξουμε;» ή «και ποιος μου εγγυάται εμένα ότι τα βιολογικά είναι καθαρά, με το ίδιο μολυσμένο νερό δεν ποτίζουνε όλοι;»

Τρόπος του λέγειν, λοιπόν, το «ξύπνημα». Κούνημα μέσα στον πρότερο ύπνο, μάλλον.

Ξύπνημα θα ήταν η συνειδητοποίηση του πώς παράγεται και πώς τιμολογείται η τροφή μας: ποιος την παράγει, πού, πώς. Πόσο χρεώνει την ώρα του ο αγρότης στο χωράφι, πόσο κοστίζει ο σπόρος και από πού τον προμηθεύεται. Πόσο πληρώνει τους εργάτες του, πόσο πληρώνει για το νερό, τα βελτιωτικά του εδάφους, τα παρασιτοκτόνα και τα ζιζανιοκτόνα, πόση βενζίνη και εργατοώρες καταναλώνονται  για να φτάσει το προϊόν στα χέρια του  καταναλωτή. Πόσα χρήματα φτάνουν τελικά  στην τσέπη του παραγωγού. (Προφανώς, μέσα στην εν γένει καννιβαλιστική και αλαζονική του νοοτροπία ο αστός δεν ενδιαφέρεται ποσώς για τον αγρότη-παραγωγό της τροφής του και πώς ζει). 

Ξύπνημα, λοιπόν, θα ήταν η αλληλεγγύη – όχι μόνο ανάμεσα στους αστούς, αλλά ανάμεσα στους αστούς και τους αγρότες. Γιατί όπως έλεγε κάποτε ένας παπούς, τον δικηγόρο, τον αστυνομικό και τον γιατρό τους χρειάζεσαι πόσες φορές κατά  τη διάρκεια της  ζωής σου; 2; 3; 10; Τον αγρότη τον χρειάζεσαι 3 φορές την ημέρα 7 ημέρες την εβδομάδα.

Αυτή  τη στιγμή, μέσα στην άγνοιά τους, οι ομάδες (δήμοι και δίκτυα) «χωρίς μεσάζοντες» στηρίζουν προφανώς τους μεγαλο-αγρότες με τις απέραντες μονοκαλλιέργειες (στις οποίες αναγκαστικά ψεκάζονται τόνοι ζιζανιοκτόνα) γιατί είναι οι μόνοι που  μπορούν να κατεβάσουν τις τιμές και να ναυλώσουν νταλίκες για να φέρουν το προϊόν τους.

Ακούω από φίλους που ψώνισαν σε αγορές «χωρίς μεσάζοντες» ότι κάποια προϊόντα δεν τρώγονταν, ότι ήταν χάλια, ότι οι φακές είχανε «μαμούνι», και ότι η συμπεριφορά των παραγωγών ήταν αντι-δεοντολογική: βιάζονταν να ξεπουλήσουν και δεν λογάριαζαν τους ανθρώπους που είχαν κάνει παραγγελίες αλλά έρχονταν μισή ώρα αργότερα (και η παραγγελία τους είχε πωληθεί σε κάποιον περαστικό που «πρόλαβε», προκειμένου να μην μείνει). Μια νοοτροπία «αρπαχτής», ακριβώς σαν την νοοτροπία των καταναλωτών που κοιτάζουν να αγοράσουν όσο φτηνότερα γίνεται όσο περισσότερα μπορούν (κι ας σαπίσουν αργότερα μέσα στο ψυγείο αφάγωτα).

Οπότε θαύμα, έφυγαν οι μεσάζοντες από τη μέση, και τι μας μένει; Η ίδια γνωστή  ληστρική αρπακτική νοοτροπία, η οποία (ώ, τι έκπληξη!) ακριβώς γεννά την κερδοσκοπία και τους μεσάζοντες!

Η αληθινή πείνα σε κάνει να σέβεσαι την τροφή σου και να την εκτιμάς. Αρα να σέβεσαι και να εκτιμάς και αυτόν που την παράγει. Η αληθινή πείνα σε κάνει να θέλεις να μάθεις ποια χόρτα τρώγονται, σε κάνει να θέλεις να βάλεις δυό μαρούλια και μια κότα στο μπαλκόνι σου (άρα να συμμετέχεις στην παραγωγή  της τροφής σου). Η αληθινή πείνα σε κάνει να αξιοποιείς τους καρπούς των οπωροφόρων δέντρων, όχι να τους αφήνεις να πέφτουν και να σαπίζουν στα πεζοδρόμια. Ετσι όπως έκαναν οι γιαγιάδες μας, οι οποίες έζησαν πράγματι την πείνα. Το άδειο στομάχι αρρωσταίνει χειρότερα με τα χημικά. Τα παιδιά που  υποσιτίζονται δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρή ασφαλή τροφή που θα τους «κρατήσει» (οι πατάτες των 700 στρεμμάτων μονοκαλλιέργειας που κολυμπούν στα χημικά σίγουρα δεν είναι ασφαλής  τροφή, και κατευνάζει την πείνα μόνο πρόσκαιρα, κι ας κοστίζουν 20 λεπτά το κιλό). Οι άνθρωποι που τρώνε βιολογικά λαχανικά και κρέας συχνά λένε ότι χρειάζονται πολύ μικρότερες ποσότητες «για να χορτάσουν».

Εχουμε δαιμονοποιήσει τα «βιολογικά» ως ακριβά και για λίγους, γιατί πάμε κι αυτά  να τα βρούμε – πού αλλού; - στο σούπερ μάρκετ, αποστειρωμένα μέσα σε ακριβές πλαστικές συσκευασίες (οι οποίες αυξάνουν το κόστος τόσο χρηματικά όσο και στο περιβάλλον). Οι βιολογικές λαϊκές είναι αγορές «χωρίς μεσάζοντες», αλλά δεν πάμε εκεί. Σε σχέση με τις συμβατικές λαϊκές οι βιολογικές είναι όντως ακριβότερες, αλλά αντί αυτό να μας προβληματίσει αλλιώς, κρίνουμε εξ ιδίων τα αλλότρια και αποδίδουμε στους βιο-παραγωγούς τη δική μας νοοτροπία απληστίας, θεωρώντας ότι «μας κλέβουν». Σκάρτοι και τσαρλατάνοι υπάρχουν σε όλα  τα επαγγέλματα, προφανώς, και δεν μπορούμε να αγιοποιήσουμε κανέναν, αλλά γιατί να είμαστε κακόπιστοι εκ προοιμίου; (Και αν είμαστε τόσο κακόπιστοι εμείς, γιατί εξεγειρόμαστε όταν το κράτος κακοπιστεί εναντίον μας και μας υποχρεώνει να κάνουμε «περαίωση»;)

Ξύπνημα, για μένα, θα ήταν να μην αγοράσουμε τις γιγάντιες φράουλες που γέμισαν τις λαϊκές εκτός εποχής (είδα πολλούς  να τις θαυμάζουν και να τις αγοράζουν στη λαϊκή της γειτονιάς μου τις προάλλες), ξύπνημα θα ήταν να ξαναρχίσουμε να συνομιλούμε με τους ανθρώπους που παράγουν την τροφή μας (οι λαϊκές, τόσο οι συμβατικές όσο και οι βιολογικές, είναι γεμάτες από ζεστούς ειλικρινείς ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να δώσουν πληροφορίες και να μιλήσουν για χίλια-δυό), να αρχίσουμε να ψάχνουμε το θέμα της ποιότητας (η γεύση είναι μια καλή αρχή). 

Ξύπνημα θα ήταν η αληθινή αλληλεγγύη και ο αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσα στον παραγωγό και στον καταναλωτή. 

Ξύπνημα θα ήταν να αρχίσουμε να μαθαίνουμε (και να διδάσκουμε τα παιδιά μας) για τα χαρακτηριστικά της αληθινής ποιότητας. Είναι μια γνώση που αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην επανάσταση (της νοοτροπίας, αν μη τι άλλο), και αυτό είναι μάλλον επικίνδυνο. Σσσσς…

(Προφανώς τα θέματα της αγροτικής παραγωγής και της διάθεσής της είναι πιο περίπλοκα από όσο μπορούν να περιγραφούν από μένα μέσα σε χίλιες λέξεις. Οι παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμήσουμε είναι τρομακτικά πολλοί, καμιά φορά. Ζητώ  συγγνώμη για τις πιθανές υπεραπλουστεύσεις του κειμένου.

Εδώ εξηγούνται μάλλον καλύτερα τα θέματα του "κινήματος της πατάτας" που με τον θόρυβο που προκάλεσε ενέπνευσε το κίνημα "Χωρίς Μεσάζοντες", και εδώ εξηγούνται καλύτερα τα θέματα του αλληλέγγυου εμπορίου.)

Εν Αρχή ην ο Σπόρος (για όσους δεν το έχουν δει, εδώ 
http://www.youtube.com/watch?v=i-PuPEtqKAY)