Μ' ένα ραβδί κουφοξυλιάς...

Πάνε κοντά είκοσι χρόνια από τότε που ήπια πρώτη φορά παγωμένο ρόφημα ανθέων κουφοξυλιάς, elderflower cordial όπως λέγεται στη Βρετανία. Μας το είχε σερβίρει μια φίλη καλόγρια στο μοναστήρι του Εσσεξ στη νότια Αγγλία, και το ήπιαμε καθισμένες (η φίλη μου η Ζωή κι εγώ) σε κάτι χαμηλά καθίσματα δίπλα στο τροχόσπιτο της μοναχής. Υπέροχο. Τόσο υπέροχο που η γεύση του με στοίχειωνε από τότε. 

Στο μεταξύ το μάτι μου έπεφτε σε διάφορα προϊόντα κουφοξυλιάς: το πρώτο ζελέ ματιών που έβγαλε το body shop εν έτει 1989, διάφορα κρασιά από άνθη ή καρπούς που φτιάχνουν στην Αγγλία (elderberry και elderflower wine), μέχρι και ένα αεριούχο (τύπου σέβεν-απ) που βρίσκεις σήμερα στα καταστήματα υγιεινής διατροφής.

Και ήρθε ο Χάρρυ Πόττερ, ο οποίος στο έβδομο βιβλίο που κλείνει τον κύκλο, "διεκδικεί" το πιο δυνατό  ραβδί στον κόσμο του, που είναι φτιαγμένο από ξύλο κουφοξυλιάς.

Είναι ο γνωστός (;) μας Σαμπούκος (Sambucus nigra), που σε κάποια μέρη τον λένε και αφροξυλιά. Γύρω του είναι πλεγμένες παλιές μαγικές παραδόσεις. Οι γνώστες της βοτανοθεραπείας τον θεωρούν ένα πλήρες φαρμακείο. Λέω 'τον', γιατί το όνομα σαμπούκος είναι αρσενικό. Στην πραγματικότητα είναι ένα πολύ θηλυκό φυτό, φυτό της Αφροδίτης έλεγαν οι βοτανολόγοι του 17ου αιώνα. Η Αγγλική του ονομασία, elder, παραπέμπει στους γεροντότερους (και στις γεροντότερες) της φυλής. Στους σοφούς δηλαδή, σ' αυτούς στους οποίους οφείλουμε σεβασμό και στους οποίους προστρέχουμε για συμβουλές και θεραπείες. Μια σοφή καλωσυνάτη γιαγιά, δηλαδή, που δίνει απλόχερα από τον εαυτό της (όλα τα μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται στη βοτανοθεραπευτική).

Εφόσον το φυτό είναι τόσο πολύτιμο φαρμακευτικά, ήταν πολύ λογικό να αναπτυχθούν γύρω του διάφορες μαγικές δοξασίες: το ξύλο του προστάτευε από τα κακά μάγια, εάν φύτευες κουφοξυλιά στον κήπο σου το σπίτι και η περιουσία σου θα προστατεύονταν από κάθε κακόβουλη σκέψη ή δράση, απαγορευόταν να κάψεις ξύλο κουφοξυλιάς γιατί θα σε καταριόταν η ίδια η Μητέρα Θεά... Από το ξύλο της έφτιαχναν φλογέρες που ο ήχος τους είχε τη δύναμη να διαλύσει τα μάγια, και φυσικά μαγικά ραβδιά! Με τους τελευταίους καρπούς της το χειμώνα οι Δρυίδες έφτιαχναν ένα ιερό  κρασί το οποίο προσέδιδε ικανότητα όρασης των αόρατων κόσμων.

Τα άνθη της παραδοσιακά γίνονται τσάι (έγχυμα) που βοηθά στα εμπύρετα κρυολογήματα και στη γρίππη, δυναμώνουν το άνω αναπνευστικό (και στις περιπτώσεις αλλεργικού συναχιού), γίνονται κρέμες για τις χιονίστρες και λοσιόν που λευκαίνει το δέρμα, ανακουφίζουν τον ερεθισμό και τη φλεγμονή των ματιών, ανακουφίζουν τον ερεθισμένο λαιμό και βοηθούν στην επούλωση των στοματικών ελκών. 

Οι καρποί της περιέχουν αρκετή βιταμίνη C, οπότε το αφέψημα (και το σιρόπι που μπορεί κανείς να φτιάξει από αυτό) προλαμβάνει από τα κρυώματα και τη γρίππη. Ο φλοιός της είναι διεγερτικό του συκωτιού και καθαρτικό. Η ρίζα της, λέει ο Νίκολας Κάλπεπερ (1653), θεραπεύει το δάγκωμα της οχιάς...

Για πρώτη φορά συνειδητά το είδα και το παρατήρησα πριν τέσσερα χρόνια, στην Αρκαδία. Οπως και η γεύση του κρύου ποτού πλάι στο τροχόσπιτο της καλογριάς, η εικόνα της ανθισμένης κουφοξυλιάς στο μισοσκόταδο του απογεύματος έμεινε μέσα μου τόσο βαθιά που την κουβαλώ ακόμα - μία εικόνα από τα πέρατα του χρόνου, από κόσμο αρχέγονο όπου τα πλάσματα πατούν με σεβασμό τη γη κι ακούν τους άρρητους ψιθύρους των φυτών.

Πέρυσι μία φίλη (πνευματική εξαδέρφη) ανέλαβε να ταξιδέψει μέχρι εκεί και να μαζέψει άνθη, τα οποία φτιάξαμε σιρόπια elderflower cordial και θεραπευτικά (με γλυκάνισο θυμάρι και κίστο) που μας κράτησαν όλο το χειμώνα. Μια διαδικασία πολύ γλυκειά και θεραπευτική από μόνη της. Μέσα στο καλοκαίρι έμαθα για έναν πολτό που γίνεται από τα φύλλα και τα άνθη ο οποίος είναι δυναμωτικός για όλα τα φυτά. Δοκιμασμένη συνταγή. Ετσι λοιπόν φέτος που βρεθήκαμε για λίγες ώρες στην Τεγέα μαζέψαμε άνθη και φύλλα από τις κουφοξυλιές του δρόμου, και φτιάξαμε σιρόπι και πολτό... Τα άνθη αναδίδουν μία πολύ ιδιαίτερη γλυκειά (αλλά όχι γλυκερή) και έντονη (αλλά λεπτή και διακριτική) ευωδιά, και στο ταξίδι προς την Αθήνα μας γλύκανε την ψυχή.

Φέτος οι συνθήκες δεν μας βοήθησαν να φτιάξουμε ανθοϊαμα, το οποίο, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία είναι ελιξήριο ενέργειας και νεότητας, και ενεργοποιεί την εντός μας ομορφιά...