Το πνεύμα των Χριστουγέννων

...Για κάποιους είναι βόλτες στην αγορά: φωτάκια, βιτρίνες, χέρια φορτωμένα τσάντες για βαφτιστήρια, φίλους, συντρόφους, οικογένεια, ντελικατέσσεν, μαγαζιά που μπαίνεις μέσα και είναι ζεστά, λαμπερά, και παίζουν χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Για άλλους είναι οικογενειακά τραπέζια: στης θείας Λίτσας, στο σπίτι που "θα καλέσουμε τα πεθερικά και τους θείους", όπου συζητιούνται εφ' όλης της ύλης η πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα, γίνονται τα καθιερωμένα κουτσομπολιά, και όπου τα παιδιά βλέπουν τα ξαδέρφια τους μετά από μήνες. Για άλλους είναι μοναχικές βόλτες και ποτά με μπακούρια παλιόφιλους, μαζί με τη γνωστή "μελαγχολία των γιορτών". Για άλλους είναι το στόλισμα του δέντρου, τα δώρα, οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα. Για πολλά παιδιά είναι τα κάλαντα, πού θα τα πούν, με ποιούς, πόσα χρήματα θα καταφέρουν να βγάλουν φέτος (και πού θα τα επενδύσουν!). Για άλλους είναι οι βόλτες στα χιόνια και στα χειμερινά θέρετρα. Για άλλους είναι ο κοκκινοντυμένος Αη-Βασίλης (ο γνωστός, της κόκα-κόλα) που έρχεται "μέσα από την καμινάδα". Για άλλους είναι οι επισκέψεις σε ιδρύματα φιλοξενίας αστέγων, παιδιών, κτλ. Για άλλους είναι οι χριστουγεννιάτικες παραστάσεις και τα γκαλά της Λυρικής. Ο καθένας ζει τα Χριστούγεννα όπως νιώθει καλύτερα, όπως επιλέγει, όπως του επιτρέπουν οι τρέχουσες συνθήκες της ζωής του.

Χρόνια τώρα, περνώντας μία-μία τις φάσεις που προανέφερα, διαπιστώνω οτι μέσα μου κάτι άλλο κινείται και συγκινείται αυτή την εποχή. Κάτι μάλλον πιο αρχέγονο, πιο "παγανιστικό", που νιώθει όμως και μεγάλη οικειότητα με τη χριστιανική γιορτή. H 21η Δεκεμβρίου ήτανε πάντα μία πολύ ξεχωριστή μέρα, για παράδειγμα, πολύ πριν γίνει διάσημη λόγω του διαβόητου ημερολογίου των Μάγιας. Η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, η μικρότερη μέρα - η χειμερινή τροπή, όπως την έλεγαν παλιά. Για κάποιο λόγο (θυμάμαι τον εαυτό μου από παιδί) ένιωθα πώς συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο αν όχι την ίδια την ημέρα αυτή, τις 1-2 μέρες πριν και μετά.

a winter spiral, christmas 2007

Οι μέρες που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα ήταν εορταστικές από τα πανάρχαια χρόνια. Μέσα στη σκοτεινιά του μεσοχείμωνου, όπως λεγόταν η 21η Δεκεμβρίου, οι άνθρωποι γιόρταζαν πάντα τη γέννηση του φωτός, μια που οι μέρες πλέον αρχίζουν και μεγαλώνουν. Γι αυτό και οι χριστιανοί τοποθέτησαν στην εποχή αυτή τη γέννηση του Χριστού, τον οποίο ο υμνωδός ονομάζει και "ήλιο της δικαιοσύνης", "φως ιλαρόν" - πλήθος οι αναφορές στο φως και στον ήλιο σχετικά με τον Χριστό. "Εγώ ειμί το φως του κόσμου", και το φως στον πλανήτη Γη γεννιέται στη χειμερινή τροπή.

Την εποχή αυτή της σκοτεινιάς και του κρύου το φως είναι πολύ σημαντικό:  ο ήλιος είναι χαμηλά στον ορίζοντα και το φως έρχεται πάντα από τα πλάγια (όχι κατευθείαν από πάνω όπως το καλοκαίρι) δίνοντας στα χρώματα της φύσης (όσα υπάρχουν τέτοια εποχή) ιδιαίτερη λάμψη και ζωντάνια. 

Σκοτεινιάζει νωρίς,  μαζευόμαστε στο σπίτι για να ζεσταθούμε, και το φωτίζουμε: ανάβουμε φωτιά στο τζάκι, κεριά, φωτάκια. Τα Χριστούγεννα στολίζουμε το δέντρο μας με φωτάκια (τα τελευταία χρόνια πολλά σπίτια γεμίζουν με φωτάκια τα μπαλκόνια τους, οι δήμοι τα δέντρα των πλατειών και τους δρόμους). Οι συμβολισμοί έχουν "απορροφηθεί" από το συλλογικό μας ασυνείδητο, και τους αναπαράγουμε χωρίς να τους πολυκαταλαβαίνουμε, γιατί "κάτι" μας λένε, μας μιλούν αυτή τη βαθιά ουσιαστική γλώσσα που μόνο τα σύμβολα και τα όνειρα ξέρουν να μιλούν, και που μας είναι τόσο οικεία. 

Μέσα στο κρύο και στη σκοτεινιά έχει νόημα και η εγγύτητα, η αλληλεγγύη που ονομάζουμε αγάπη, το δόσιμο των χεριών, το κοινό τραγούδι, το μοίρασμα της τροφής στο κοινό τραπέζι. Ιδού το πνεύμα της γιορτής!

Το κόκκινο χρώμα, με το οποίο στολίζουμε το σπίτι, είναι το ζεστό αντίδοτο στο κρύο του χειμώνα, και τα γλυκά, σταφίδες και καρύδια μας δίνουν τις θερμίδες να τον αντέξουμε και σωματικά! Το σκούρο πράσινο είναι το χρώμα των αειθαλών δασών, που αντέχουν το κρύο γιατί έχουν κρατήσει ζέστη εσωτερική. Από τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι στόλιζαν ότι τους έτρεφε και τους έδινε ζωή: οι αρχαίοι Ελληνες στόλιζαν κλαδιά αγριελιάς με μάλλινες κόκκινες κλωστές, οι νεότεροι βάρκες και καραβάκια, οι Βαυαροί στόλιζαν έλατα. Το αστέρι δεν έλαμψε μόνο για τους τρείς Μάγους που έψαχναν τον τόπο γέννησης του Ιησού, αλλά για τους ταξιδιώτες και τους θαλασσοπόρους όλων των εποχών που χρειάζονταν πλοηγό μέσα στη νύχτα. Και πόσο συναρπαστικό είναι για τον άνθρωπο να κοιτάζει τον έναστρο ουρανό, πόσες και πόσες σκέψεις, πόσες γόνιμες υπαρξιακές απορίες γεννούν τα άστρα μέσα στο νου μας.

εξάκτινο αστέρι μέσα στο ρόδι

Για μένα το πνεύμα των Χριστουγέννων βρίσκεται μέσα σ' αυτή την εναρμόνιση του ανθρώπου με τους ρυθμούς του πλανήτη επάνω στον οποίο ζεί: μόνο έτσι μπορούμε να εναρμονιστούμε με τους ρυθμούς του σύμπαντος που μας περιβάλλει. Ο άνθρωπος βρίσκει τον εαυτό του να καφρεφτίζεται στη φύση και τη φύση να καθρεφτίζεται μέσα του. Η βίωση των ωραίων συμβόλων που βρίσκονται γύρω μας, και τα οποία αναπαράγουμε άλλοτε ασυνείδητα "από παράδοση" και άλλοτε (σπανιότερα ίσως) συνειδητά, μας φέρνουν κοντύτερα στην αλήθεια της ζωής και της ψυχής μας. Η αγάπη και όλες oι αληθινές χαρές ακολουθούν.