Τα Ψυχανθή και η Κοινότητα

Μου αρέσει να μελετώ τις οικογένειες των φυτών "συνολικά" - με τον ίδιο τρόπο που μου αρέσει να γνωρίζω τις οικογένειες των ανθρώπων που αγαπώ. Δεν είναι επειδή δεν πιστεύω στη μοναδικότητα και τη διαφορετικότητα, αλλά επειδή μου αρέσει να βλέπω μοτίβα στη Φύση και να τα κατανοώ (και τα μοτίβα των ανθρώπινων συμπεριφορών κάπου εκεί τα κατατάσσω).

άγριος βίκος (vicia villosa) με πεταλούδα...

Οι αρχαίοι Ελληνες "ψυχές" ονόμαζαν τις πεταλούδες. Αν εξαιρέσουμε τα δέντρα της υπο-οικογένειας της μιμόζας (που τα άνθη τους είναι μικρές χνουδομπαλίτσες), τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας των ψυχανθών έχουν άνθη που θυμίζουν πεταλούδες. Και όλα, μα όλα, έχουν καρπούς "φασολάκια". 

χαρούπια (ceratonia siliqua)

Η οικογένεια αριθμεί κάπου 19000 είδη, περίπου το 7% των ανθοφόρων φυτών της γης. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικογένεια φυτών στον πλανήτη. Μέλη της είναι το φασόλι, η σόγια, το μπιζέλι, το λούπινο, η χαρουπιά, οι ακακίες (και η ροβίνια-ψευδοακακία), η κουτσουπιά, τα σπάρτα, ο ασπάλαθος, η μηδική, το τριφύλι, το κουκί και το ρεβύθι... Σημαντικά διατροφικά φυτά, για ζώα και ανθρώπους, με μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές πρωτεϊνες, έχουν εξάπλωση σε ολόκληρη τη γη (με εξαίρεση τους πόλους). Είναι επίσης τα φυτά που χρησιμοποιούνται για (φυσική) χλωρή λίπανση από τους πιο ψαγμένους αγρότες.

κουκί (vicia faba)

Η οικογένεια αυτή έχει ένα χάρισμα, που κάνει τα μέλη της πολύτιμα όχι μόνο για τον άνθρωπο και την οικονομία του, αλλά και για όλη τη ζωή πάνω στη γη: τα φυτά αυτά έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας και να το προσφέρουν στο έδαφος σε αφομοιώσιμη μορφή μέσα από τις ρίζες τους. Στις ρίζες τους ζουν συμβιωτικά (δηλαδή με αμοιβαίο όφελος) τα ριζόβια, κάτι μυστήρια βακτήρια, που μετατρέπουν το άζωτο της ατμόσφαιρας σε αμμωνία (που μπορεί να αφομοιωθεί από το έδαφος και τα φυτά) και το ανταλάσσουν με οργανικές ενώσεις που προέρχονται από τη φωτοσύνθεση (που μόνο το φυτό μπορεί να κάνει). Με αυτό τον τρόπο, ένα "αδρανές", ακοινώνητο δηλαδή, αέριο (εξ ού και α-ζωτο) καταφέρνει και κοινωνεί με όλα τα φυτά που το χρειάζονται! Σημειωτέον οτι το άζωτο είναι βασικό στοιχείο για τη δημιουργία αμινοξέων, πρωτεϊνών, και φυσικά για τη φωτοσύνθεση (παλιά μας έλεγαν οτι το άζωτο κάνει το πράσινο ακόμα πιο πράσινο!). Αλλά αρκετά με τη χημεία.

Τα ψυχανθή, ειδικά οι θάμνοι, αυτοφύονται σε εδάφη διαταραγμένα και φτωχά - η φύση σπεύδει να δημιουργήσει γονιμότητα όπου αυτή χάνεται (από φωτιά ή οποιαδήποτε άλλη διαταραχή). Γι αυτό όπου τα βλέπουμε είναι μία ένδειξη οτι το οικοσύστημα χρειάζεται βοήθεια (βοήθεια "άνωθεν" θα μπορούσαμε να πούμε!) και τα φυτά αυτά βρίσκονται εκεί για να τη δώσουν.

ψευδοακακία (robinia pseudoacacia)

Ως ανθοθεραπεύτρια έχω ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ενεργειακές ποιότητες των λουλουδιών, και το πώς μας επηρεάζουν ψυχολογικά. Εάν υπάρχει ένα μοτίβο εδώ, είναι το μοτίβο της κοινωνικότητας: τα άνθη αυτά  βοηθούν να ενταχθεί ο άνθρωπος ξανά (σε μια περίπτωση και εξαρχής) μέσα στην κοινότητα. Μόνο μέσα στην κοινότητα των άλλων ανθρώπων, μέσα στην κοινωνία, μπορεί ο άνθρωπος να εκδιπλώσει πλήρως τα χαρίσματά του και να τα προσφέρει (προκειμένου να τα ανταλλάξει ως υπηρεσίες με τους συνανθρώπους του, να νιώσει χρήσιμος και αποδεκτός). Ενας δάσκαλός μου λέει οτι ενσαρκωνόμαστε για να μπορέσει να ακουστεί, να ηχήσει στην ανθρωπότητα, η δική μας ξεχωριστή νότα. Τα άνθη των ψυχανθών μας φέρνουν σε υγιή σχέση με την κοινωνία των ανθρώπων, όπου και η νότα μας μπορεί να ακουστεί και να συμβάλει στην επιδιωκόμενη αρμονία. 

φράχτης από ulex europaeum εικόνα από το διαδίκτυο

Το πρώτο ψυχανθές που συναντάμε στην Ανθοθεραπεία είναι το Gorse (ulex europaeum) του Μπαχ. Το ανθοϊαμα αυτό δίνεται στις περιπτώσεις που έχουμε ένα βαρύ και αβάσταχτο πένθος, ένα πένθος χωρίς διέξοδο, από αυτά που δεν μπορείς να κάνεις ή να πεις τίποτα, ένα πένθος που "χάραξε τη ζωή" (ο ράχος, το gorse, έχει κάτι τρομερά αγκάθια που τρυπάνε). Οι άνθρωποι αυτοί συχνά αποσύρονται, δεν θέλουν να συναναστραφούν κόσμο, το πένθος τους έχει "κλείσει μέσα", και η απόγνωση τους έχει κάνει να νιώθουν οτι δεν έχει πια νόημα τίποτα. Το ίαμα αυτό κάνει το πένθος πιο μαλακό και "βιώσιμο", και σιγά-σιγά ο άνθρωπος δύναται να επιστρέψει κάπως στις κοινωνικές του σχέσεις.

cytisus scoparius εικόνα από το διαδίκτυο

Το επόμενο ίαμα που συνάντησα ήταν το Scotch Broom, ο δικός μας κύτισος (cytisus scoparius) από τη σειρά της Flower Essence Society (FES). Μοιάζει πολύ με τα σπάρτα (που κυριαρχούν και ευωδιάζουν στις άκρες του δρόμου επάνω στην Πεντέλη, μετά τις πυρκαγιές του 98), αλλά τα στελέχη τους δεν είναι σκληρά, και τα φύλλα τους είναι διακριτά. Το ίαμα αυτό βοηθάει στο πένθος που νιώθουμε όχι για το προσωπικό αλλά το συλλογικό δράμα της ανθρωπότητας: για τις φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές που αντιμετωπίζουμε ως άτομα αλλά και ως κοινότητες. Το ίαμα αυτό φέρνει εσωτερική γαλήνη και ως εκ τούτου τη δύναμη να προχωρήσουμε μπροστά, να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό για το κοινό καλό (αφήνοντας πίσω τα όποια "συντρίμια").

lathyrus latifolius

Το άγριο μοσχομπίζελο (sweet pea - lathyrus latifolius, μικρότερο λιγάκι από το καλλιεργημένο, πουδείχνει να έρπει και ξεριζώνεται εύκολα αν πάς να το κόψεις) ενδείκνυται για τους ανθρώπους που δυσκολεύονται να ενταχθούν σε μία κοινότητα, να ριζώσουν σε έναν τόπο. Περιπλανιούνται από χώρα σε χώρα και ίσως από δουλειά σε δουλειά, και δεν στεργιώνουν - δυσκολεύονται, δε, να κάνουν σταθερούς δεσμούς με μία κοινότητα, να δεσμευτούν, να "δεθούν". Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια παιδική ηλικία όπου η οικογένεια να άλλαζε συχνά τόπο λόγω μετάθεσης, οπότε και σχολείο, οπότε και γειτονιά, κτλ - είτε σ' αυτό καθαυτό το σύγχρονο αστικό τοπίο, το τόσο αποστειρωμένο από τη φύση, χωρίς τις παλαιότερες κοινωνικές σχέσεις "της γειτονιάς". Αυτό το ίαμα βοηθά να μπορέσουμε να βρούμε και να ενταχθούμε σε μία κοινότητα, και να δημιουργήσουμε ρίζες.

lupinus latifolius εικόνα από το διαδίκτυο

Μα και όταν έχουμε ρίζες και ανήκουμε κάπου, κάποιες φορές ο εγωισμός, η απληστία, τα προσωπικά μας μικροσυμφέροντα υπονομεύουν την ευημερία και το καλώς έχειν της κοινότητας και μας διαχωρίζουν από αυτήν. Τότε έρχεται το ανθοϊαμα του λούπινου (lupinus latifolius, ένα ψηλό λούπινο αυτοφυές της Αμερικής με λευκομώβ άνθη), να μας βοηθήσει να δούμε τον εαυτό μας σαν μέρος του όλου, να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε με γνώμονα το συλλογικό (και όχι το προσωπικό) καλό.

Το επόμενο ίαμα, από την ίδια σειρά πάλι, είναι το κόκκινο τριφύλι (red clover, trifolium pratense). Η σχέση εδώ με την κοινότητα είναι αλλιώτικη: σε περιπτώσεις μαζικής υστερίας, αυτό το ίαμα σε βοηθά να σταθείς με αυτοεπίγνωση στη δύναμη του όχλου. Αντί να παρασυρθείς και γίνεις άλλο ένα ασυνείδητο όργανο της μάζας (με όλες τις αρνητικές συνέπειες που αυτό μπορεί να επιφέρει), μπορείς να σταθείς απέξω, και να προσφέρεις (τουλάχιστον στον εαυτό σου, αλλά και στους γύρω σου) το δώρο της νηφάλιας δράσης μέσα σε έκρυθμες καταστάσεις.

cercis canadensis (εικόνα από το διαδίκτυο)

Ενα ακόμα ίαμα που βρήκα στη σειρά αυτή, είναι η κουτσουπιά (redbud, cercis canadensis - η δική μας εδώ είναι η cercis siliquastrum, η canadensis είναι αυτοφυής στην Αμερική, αλλά δεν φαίνεται να έχουν ορατές διαφορές). Η ένδειξη που δίνεται για το ίαμα αυτό είναι οτι μας επαναφέρει στους φυσικούς ρυθμούς: το παίρνω-δίνω, το άδειασμα και το γέμισμα, τη νεότητα και τα γηρατειά. Ενδείκνυται για τους ανθρώπους που είναι τόσο εξαρτημένοι από τη φυσική τους μορφή που  αρνούνται να αποδεχτούν τους φυσικούς ρυθμούς της ζωής, και ιδιαίτερα τα γηρατειά και την προοπτική του θανάτου. Εν τέλει πρόκειται για τους ανθρώπους που έχουν χάσει την επίγνωση της θέσης και της σχέσης μας (ως είδος) μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της ζωής στον πλανήτη. Εδώ πρόκειται για τη σχέση της ανθρωπότητας (ως κοινότητα) με την ευρύτερη κοινότητα των υπόλοιπων όντων που κατοικούν στη γη. Το ανθοϊαμα αυτό μας θυμίζει πως όταν παίρνουμε οφείλουμε να δώσουμε...

το κοινό μπιζέλι

Σε μία άλλη σειρά ιαμάτων, την Findhorn Essences, υπάρχει το ίαμα του κοινού μπιζελιού (pisum sativum). Εχοντας καλλιεργήσει αρκετά μπιζέλια, και έχοντας θαυμάσει τον τρόπο που περιπλέκονται στα στηρίγματά τους αλλά και μεταξύ τους, η περιγραφή του ιάματος ταιριάζει θαυμάσια: "καλλιεργεί την αυτοπεποίθηση και την καλά αρθρωμένη αυτοέκφραση, και αίρει τα εμπόδια για την από καρδιάς έκφραση". Ιδού η αληθινή μας νότα: η από καρδιάς έκφραση. O λόγος της καρδιάς μας είναι ακριβώς αυτό το οποίο ήρθαμε να δώσουμε στον κόσμο.