Μια κουλτούρα συνεργασίας

Τα τελευταία χρόνια σχεδόν καθημερινά συμμετέχω σε πολλές συζητήσεις σχετικά με το «τι φταίει» στην Ελλάδα και

Διαλέγουμε εγωπαθείς κι αναξιόπιστους πολιτικούς

Δεν σεβόμαστε τους  συνανθρώπους μας

Δεν σεβόμαστε τη γη μας

Δεν σεβόμαστε τους νόμους και το σύνταγμα

Δεν καταφέρνουμε να αντισταθούμε με επιτυχία στα κάθε μορφής απάνθρωπα μέτρα των κυβερνήσεων

κτλ κτλ κτλ

…μετά από ώρες και ώρες αναλύσεων και συζητήσεων και αναστεναγμών, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι στην Ελλάδα λείπει η παράδοση της συνεργασίας: δεν υπάρχει κουλτούρα συνεργασίας σήμερα, ούτε η ιστορία μας έχει να αναδείξει κάτι τέτοιο. Εχουμε ιστορία αρχηγών και οπαδών, ιστορία που βασίζεται στις ηγετικές προσωπικότητες και στα παιχνίδια εξουσίας που παίχτηκαν ανάμεσά τους, αλλά πουθενά δεν βρίσκει κανείς συλλογικά, ομαδικά κινήματα που να πέτυχαν κάποιο σκοπό σε βάθος χρόνου. Ισως να υπεραπλουστεύω την Ελληνική ιστορία, ίσως να την παρερμηνεύω (εξάλλου δεν είμαι ούτε ιστορικός ούτε κοινωνιολόγος), αλλά δεν βρίσκω άλλη εξήγηση μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο του  Ελληνα που να εξηγεί την μέχρι τώρα πολιτική / ηθική / οικονομική / περιβαλλοντική πορεία της  Ελλάδας.

Θυμάμαι, δε, και τα λόγια του Τσε ότι η επανάσταση στην Κούβα πέτυχε γιατί ο λαός ήταν σαν «μία γροθιά», εν αντιθέσει με τη Βολιβία (όπου η επανάσταση δεν πέτυχε, με τα γνωστά αποτελέσματα). Πρόσφατα ξαναείδα, δε, την ταινία για το πώς η Κούβα τα κατάφερε να επιβιώσει με το εμπάργκο του πετρελαίου, και σκέφτηκα ακριβώς το ίδιο. Είναι ενδεικτικό και το παλιό (αλλά τόσο χαρακτηριστικό ανέκδοτο «πόσους πρωθυπουργούς έχει η Ελλάδα;» με απάντηση «11 εκατομμύρια – γιατί όλοι οι Ελληνες λένε ‘μωρέ αν ήμουνα εγώ πρωθυπουργός…’ »

Θεωρώ, λοιπόν, ότι η μεγάλη πρόκληση για τη σημερινή Ελλάδα δεν είναι η «ανάπτυξη» (εξάλλου αυτή η λέξη είναι τόσο ουδέτερη ώστε να ανάγεται κάποιος και σε ερμηνείες διόλου ευχάριστες, π.χ. ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων) αλλά η συνεργασία. Και η συνεργασία, στην Ελλάδα, χρειάζεται εκπαίδευση.

Ωραία, ναι, αλλά πώς γίνεται; Πώς εκπαιδεύεις έναν λαό όπου ο καθένας θεωρεί ότι «ξέρει»; ‘Η όπου οι περισσότεροι περιμένουν «έναν ηγέτη», μια ηγετική φυσιογνωμία τελοσπάντων, ή έναν «από μηχανής θεό» να τους οδηγήσει (ή να τους σώσει) προς την ευημερία και τη μαγική λύση όλων τους των προβλημάτων; Ή που ο καθένας κοιτάζει να βολέψει τον εαυτό του, την οικογένειά του, την ιδιωτική του οικία, τη δική του επιχείρηση, το προσωπικό του συμφέρον αποκομμένος από (ή και σε σύγκρουση με)  τον διπλανό του, τη γειτονιά του, την πόλη του, μπορεί και τα ίδια τα παιδιά και τα εγγόνια του; ‘Η που ο καθένας κοιτάζει να ακουστεί η δική του άποψη, η δική του φωνή, επάνω από τις απόψεις και τις φωνές των άλλων;

Μέχρι τώρα η (επίσημη) εκπαίδευση βασίζεται στην ιεραρχία και στον ανταγωνισμό (αυτό είναι προφανές μέσα στο σύστημα αξιολόγησης των μαθητών με τη βαθμολογία). Το να μάθεις ένα παιδί να συνεργάζεται με το διπλανό του, ή να δουλεύει «σε ομάδα», όταν πρέπει τελικά να ανταγωνιστεί (το διπλανό του, πάλι, ή τα μέλη της ομάδας του) για να πάρει μεγαλύτερο βαθμό στο τρίμηνο, είναι δώρον-άδωρον, είναι μια αυτό-αναιρούμενη διαδικασία! (Αλλά το να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα υπόκειται σε αποφάσεις πολιτικών, και πάλι…)

Χρόνια τώρα, στις ανά τον κόσμο οικο-κοινότητες, αναπτύσσονται εργαλεία συνεργασίας και λήψης αποφάσεων. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να ανακαλύψει κανείς τον τροχό – χρειάζεται μόνο να τα γνωρίσει, έστω αρχικά διαβάζοντας γι αυτά, και να επιλέξει να εμβαθύνει σε κάποιο που του ταιριάζει… Και να το δοκιμάσει (και να δοκιμαστεί και ο ίδιος στην εφαρμογή του) στο δικό του περιβάλλον.

Αναφέρω ενδεικτικά τον «Δρόμο του Συμβουλίου» (Way of Council), την Μη-Βίαιη Επικοινωνία (Non-Violent Communication), Open Space, Dragon Dreaming, όπως και μεθόδους διαχείρισης συγκρούσεων (Glasl’s “Conflict Escalation”) – για τα οποία υπάρχει άφθονη βιβλιογραφία και υλικό στο διαδίκτυο. Για καλή μας τύχη, αυξάνονται και πληθύνονται οι ομάδες (και οι επιχειρήσεις) όπου οι άνθρωποι δρούν και λειτουργούν συνεργατικά με οριζόντιες δομές. Μου φαίνεται ότι εκεί βρίσκεται όλο το φως και η ελπίδα των καιρών μας.